معاملات فصلي(ماده 169)
معاملات فصلي (ماده 169)
تمامی بنگاه‌های اقتصادی، طبق ماده 169 قانون مالیاتی می‌بایست گزارش خرید و فروش فصلی را در بازه زمانی مقرر از طریق سامانه معاملات فصلی الکترونیکی ارسال کنند.
تعیین میزان مالیات شرکت ها و اینکه مالیات به چه چیزهایی تعلق میگیرد فقط در تشخیص و تصمیم سازمان امور مالیاتی است. از این رو سازمان امور مالیاتی بر کلیه در آمدها و رویداد‌های مالی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی می تواند مالیات تعیین کند. این سازمان می تواند برای کلیه دفاتر قانونی شامل دفتر روزنامه، دفتر کل، دفتر هزینه‌ها و درآمد‌ها و نیز صورت حساب‌ها مالیات تعیین نماید. این مالیات بر اساس گزارش خرید و فروش فصلی یا همان معاملات فصلی خرید و فروش در طول مدتی مشخص تعیین می شود. سازمان امور مالیاتی با استناد به گزارش و معاملات فصلی است که متوجه، فرار مالیاتی و کتمان مالیات می‌شود.
اگر می خواهید اطلاعات بیشتری در ارتباط با نحوه تهیه معاملات فصلی، تنظیم و آخرین تغییرات گزارش خرید و فروش فصلی داشته باشید، این مقاله را مطالعه بفرمایید.
صورت معاملات فصلی چیست و چه اهمیتی دارد؟
گزارش فصلی خرید و فروش با عنوان‌های دیگری مانند معاملات فصلی خرید و فروش، گزارشات فصلی موضوع ماده ۱۶۹، صورت معاملات فصلی، گزارشات فصلی و… ذکر می‌شود. با موظف کردن افراد حقیقی و حقوقی از جانب سازمان امور مالیاتی برای ارائه و تنظیم گزارش خرید و فروش فصلی، تمام مودیان وظایف و تکالیف خود را به درستی انجام می‌دهند.
مهم‌ترین نکته در اجرای ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم
کلیه اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این قانون که حسب اعلام سازمان امور مالیاتی کشور موظف به ثبت نام در نظام مالیاتی می‌شوند، مکلفند برای انجام معاملات خود، صورتحسـاب صادر و شماره اقتصادی خود و طرف معامله را در صورتحسابها، قراردادها و سایراسناد مشابه درج و فهرست معاملات خود را به سازمان مذکور ارائه دهند. برای این موضوع تنها صورتحساب‌های ذکر شده، در آیین نامه اجرایی موضوع ماده 95 ملاک است.
چنانچه خریدار کالا، خدمت و یا دارایی مکلف به ثبتنام در نظام مالیاتی نباشد و یا ازجمله اشخاص حقیقی مصرفکننده نهایی و یا اشخاص حقیقی موضوع ماده 81 قانون (فعالیتهای کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبورعسل و پرورش صفحه ٣ طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغانداری، احیای مراتع و جنگلها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات) باشد، الزامی به درج شماره اقتصادی خریدار در صورتحساب صادره نخواهد بود.
در این ماده به صورت کاملا روشن به چند نکته اساسی برای تهیه گزارشات فصلی اشاره شده است:
- همه سازمان‌ها و شرکت‌های خصوصی و دولتی که خرید و فروش انجام می دهند، باید صورت معاملات فصلی خرید و فروش را حداکثر تا یک ماه بعد از انجام معامله به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. انجام این کار می تواند به صورت الکترونیکی و یا به صورت کاغذی و سی دی صورت گیرد. آنچه که مهم است ارسال به موقع این مدارک بوده که می تواند از جرایم متعاقب ارسال با تاخیر جلوگیری کند.
- در بخشی از این ماده آمده است، معاملات کوچک یعنی معاملاتی که مبلغ آنها تا ده درصد حد نصاب تعیین شده است، نیازی به ارسال ماهانه نداشته و مودیان می توانند لیست و فهرست این معاملات را به صورت کلی و هر سه ماه یکبار ارسال کنند؛ یعنی همه خرید و فرش‌های کوچک با هم بعد از سه ماه ارسال شوند.
- مسئله ای که در ارسال صورت معاملات فصلی خرید و فروش، مودیان باید مد نظر داشته باشند، دریافت کارت اقتصادی است و ارسال مدارک به سازمان امور مالیاتی باید به همراه کد اقتصادی ذکر شده در این کارت باشد تا مورد پذیرش قرار بگیرد. بدون دریافت کارت اقتصادی هیچ مدرکی از مودی در سازمان امور مالیاتی پذیرفته نمی شود.
- حقوق و دستمزد پرسنل چون به طور مستقیم و در قانون جداگانه ای مشمول مالیات گردیده و مالیات آن اخذ می‌شود در لیست فهرست معاملات فصلی قرار نمی‌گیرد.
چه اشخاصی باید صورت معاملات فصلی را ارسال کنند؟
اشخاص مشمول ارسال معاملات فصلی
• در قانون چه کسانی موظف به ارسال صورت معاملات فصلی می باشند؟
از دو گروه مشاغل بند الف و ب در ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم نام برده شده است.
مشاغل بند الف افرادی می باشند که طبق قانون باید معاملات خود را در دفتر روزنامه و دفتر کل ثبت نمایند.
مشاغل بند شامل سازمان ها و شرکت ها و افرادی هستند که وظیفه دارند معاملات خود را در دفتر درآمد و هزینه ثبت نموده و گزارشات کامل آن را داشته باشند.
چه مشاغلی مشمول مشاغل بند الف ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم هستند؟
برخی از مشاغلی که مشمول بند الف می شوند شامل موارد زیر است :
• مدارس
• درمانگاهها و آسایشگاهها
• بیمارستان ها و زایشگاهها
• واردکنندگان و صادرکنندگان کالا
• همه افرادی که کارت بازرگانی دارند
• افرادی که صاحب کارخانه و شرکت های تولیدی
• همه شرکت های حسابداری و حسابرسی و خدماتی
• افرادی که امتیاز بهره برداری از معادن را کسب نموده اند
• افرادی که به واسطه انجام فعالیت تولیدی جواز و پروانه کسب دارند.
این مشاغل بایستی صورت معاملات فصلی خود را ارسال نمایند.
چه مشاغلی جز مشاغل بند ب ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم می باشند؟
مشاغلی که مشمول بند ب ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم می باشند طبق موارد زیر می باشد:
• طلا و جواهر فروشان
• مشاوران و وکلای دادگستری
• افرادی که به کار دلالی مشغولند
• افرادی که کارگاههای صنعتی دارند
• افرادی که در کار خرید و فروش آهن هستند
این موارد نیز باید مدارک مذکور را در مهلت تعیین شده از سوی سازمان امور مالیاتی ارسال نمایند.
با چه شرایطی به رستوران‌ها، مالیات بر ارزش افزوده تعلق میگیرد؟
مالیات بر ارزش افزوده، از مواردی است که بسیار خبرساز شده و برای رستوران دارها و مشتری ها سوال پیش آمده که آیا افزودن ارزش افزوده برای رستوران ها مجاز است یا خیر.
حال شرایط رستوران هایی که ارزش افزوده به آنها تعلق میگیرد را بیان می نماییم.
براساس دستور رئیس اتحادیه رستوران داران:
فقط رستوران‌های زنجیره‌ای فست‌فود می‌توانند مالیات بر ارزش افزوده بگیرند
یا اینکه واحدهای صنفی و رستوران‌هایی مجاز به دریافت ٩ درصد ارزش افزوده هستند که میز و صندلی دارند.
اما کترینگ‌ها یا واحدهایی که غذای بیرون بر دارند و یا میز صندلی ندارند، حق دریافت مالیات بر ارزش افزوده و حق دریافت سرویس و خدمات را ندارند.
و اما در مورد فست فودها باید بگوییم که آنها نیز حق دریافت مالیات بر ارزش افزوده را ندارند .
سامانه ارسال صورت معاملات (سامانه گزارش فصلی خرید و فروش)
سامانه ارسال گزارشات فصلی خرید و فروش، به منظور انجام تکالیف مقرر توسط اشخاص مشمول برای ارسال فهرست معاملات در اجرای این آیین نامه توسط سازمان ایجاد شده است.
با این روش مودیان مالیاتی می‌توانند از طریق سامانه ارسال معاملات فصلی نسبت به ثبت و ارسال اطلاعات خرید و فروش و همچنین پرداخت بابت قراردادها اقدام نمایند.
همچنین از طریق نرم افزار ارسال صورت معاملات فصلی (TTMS) می‌توان نسبت به ثبت و ارسال اطلاعات مودیانی که از ارائه شناسه ملی (برای اشخاص حقوقی) و کد ملی (برای اشخاص حقیقی) به فروشنده در زمان خرید کالاها و خدمات امتناع ورزیده‌اند، نیز اقدام نمود.
مهلت ارسال معاملات فصلی چقدر است؟
دوره ارسال اطلاعات برای خرید و فروش و پرداخت قراردادها سه ماهه بوده و می‌بایست تا یک ماه و نیم پس از پایان هر فصل نسبت به ارسال معاملات فصلی اقدام نمود (طبق ماده 10 آیین نامه 46378). در مواردی که خریدار از ارائه شماره اقتصادی خودداری کند چنانچه فروشنده مشخصات خریدار و موضوع مورد معامله را ظرف مهلت یک ماه از زمان انجام معامله در فرم «فهرست امتناع» به اداره امور مالیاتی اعلام نمایند مشمول جریمه از این بابت نخواهند بود.
برای ارسال این مدارک شرکت‌ها و سازمان‌های تجاری و کلیه اشخاص حقیقی می توانند به پورتابل سازمان امور مالیاتی مراجعه کرده و بعد از طی مراحل ذکر شده و ارسال مدارک تعیین شده نسبت به ثبت اطلاعات اقدام نمایند. ضمنا همه افرادی که طبق قانون مشمول ارسال این مدارک هستند، می توانند از شرکت‌ها و موسات مالی و حسابداری دارای مجوز کار در این خصوص هم کمک گرفته و از صفر تا صد این کار را به آنها بسپارند تا در اولین فرصت مدرک مربوط ارسال و مودی مشمول جرایم تعیین شده نشود آنها اطلاعات و موضوعات مورد نیاز را در سامانه گزارش خرید و فروش فصلی وارد می کنند. .
چه مواردی نباید در معاملات فصلی رد شود؟
طبق ماده 13، مواردی که در ادامه گفته خواهد شد نیازی به ذکر در معاملات فصلی ندارند:
- خریدوفروش و سود و کارمزد اوراق بهادار؛
- خریدوفروش سهام و سهم الشرکه و حق تقدم سهام یا سهم الشرکه؛
- سود و کارمزد و جریمه های بانک‌ها، صندوق تعاون، صندوقهای حمایت از توسعه بخش کشاورزی، مؤسسات اعتباری غیر بانکی مجاز و صندوقهای قرض‌الحسنه؛
- سود سهام و سهم الشرکه؛
- حـق عـضویت اعضاء مجامع حرفه‌ای، احزاب وانجـمن‌ها وتشکل‌های غـیردولتی دارای مـجوز از مـراجـع ذیصلاح؛
کمک‌ها، جوایزو هدایای بلاعوض؛ - مبالغی که تحت عناوین جریمه یا خسارت، انواع عوارض و مالیات (به استثناء مالیات و عوارض قانون مالیات بر ارزش افزوده) حق ثبت، حق تمبر،
- حقوق گمرکی وموارد مشابه، به دستگاه‌های اجرائی پرداخت می‌گردد؛
- حقوق و دستمزد پرداختی موضوع فصل سوم از باب سوم قانون مالیات های مستقیم؛
- وجوه پرداختی بابت حق نگهداری (شارژ) ساختمان محل فعالیت و آبونمان‌های پرداختی.
· صفر تا صد صورت معاملات فصلی، مراحل تنظیم و تهیه
- تهیه و تنظیم صورت معاملات فصلی در موضوع مالیات‌ها و اجرای جزییات و قوانین مربوط به ان یکی از دغدغه‌های ذهنی مودیان بوده و برای برای تهیه و ارسال آن بایستی رعایت فرمت‌های خاص ارائه شده توسط سازمان امور مالیاتی مورد توجه قرار بگیرد. صورت معاملات فصلی در نظام اقتصادی و مالیاتی کشور یک سند بسیار مهم و مبنای تصمیم گیری‌های کلان اقتصادی بوده و مقدمات برقراری عدالت اقتصادی و اجتماعی را فراهم می ارود. به بیان ساده تر صورت معاملات فصلی در واقع جزییات خرید و فروش و معاملات تجار و صاحبان کسب و کار بوده که باید در مهلت‌های تعیین شده در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار بگیرد و این الزام طبق ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم باید انجام شود.
یکسان بودن گزارش فصلی خرید و فروش با سایر گزارش‌ها
تمامی گزارشات فصلی خرید و فروش، مالیات بر ارزش افزوده و اظهارنامه مالیاتی که به سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شوند؛ باید با یکدیگر یکسان بوده و عدم تطابقی نداشته باشند. به عبارتی تمام مبلغ‌های ذکر شده در مورد معاملات خرید و فروش، در گزارشات ارسال شده به سازمان باید یکسان بوده و تفاوتی نداشته باشند.
نحوه ارسال گزارشات به سامانه معاملات فصلی ماده 169
- روش برخط (Online)
این روش برای آن دسته از مودیانی می‌باشد که در سامانه الکترونیکی ثبت نام مودیان ، حداقل مرحله پیش ثبت نام و اعتبار سنجی مربوطه را پشت سر گذاشته و کد کاربری و کلمه عبور مرحله دوم را از طریق پاک‌های پستی مخصوص مربوطه دریافت نموده‌اند. برای این دسته از مودیان گرامی با ورود به سامانه، امکان ثبت هر یک از فرم‌های زیر بر حسب نوع اطلاعات فراهم می‌باشد.پس از تکمیل اطلاعات هر فرم با استفاده از ثبت نهایی،اطلاعات در سیستم ثبت و تنها یک بار مجوز ویرایش پس از ثبت نهایی به ازای هر رکورد اطلاعاتی امکان پذیر می باشد.
- ثبت گزارش خرید
- ثبت گزارش فروش
- ثبت اطلاعات پرداخت قراردادها
- ثبت گزارش دریافت قراردادها
- ثبت گزارش امتناع برای پیش از سال ۱۳۹۵
- ثبت گزارش عرضه به مصرف کننده نهایی برای سال ۱۳۹۵
- ثبت گزارش واردات
- ثبت گزارش صادرات
- ثبت گزارش حق العملکاری و مدیریت پیمان
- ثبت گزارش اجاره
- ثبت گزارش پیش فروش
- روش غیر برخط (Offline)
مودیانی که از سیستم‌های رایانه ای خرید و فروش استفاده می‌نمایند، می‌توانند در سامانه اینترنتی سازمان امور مالیاتی قالب مورد نظر این سازمان را با هماهنگی متخصصین مربوطه به ویژه تولید کنندگان این گونه نرم افزارها به طور مستقیم از سیستم کامپیوتری خود دریافت و در قالب مذکور وارد (Import) نمایند، و با استفاده از نرم افزار کنترلی و ارسال اطلاعات با اتصال به شبکه اینترنت مبادرت به ارسال اطلاعات به طور یکجا نموده و رسید دریافت نمایند.
جریمه عدم ارسال گزارش فصلی چیست؟
در ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم در خصوص جریمه عدم ارسال صورت معاملات فصلی آمده است: این تخلف و همچنین عدم ارسال کد اقتصادی و یا استفاده از کد اقتصادی شخص دیگر و همچنین دادن کد اقتصادی خود به یک نفر دیگر جریمه ای معادل ۱۰ درصد مبلغ معامله انجام شده در بر خواهد داشت. نکته دیگر در خصوص این موضوع ارسال دیرهنگام و بعد از مهلت مدارک است که باعث می شود، یک درصد معامله ای که مدرک آن دیر ارسال شده مشمول جریمه شود.
جزئیات جریمۀ عدم ارسال صورت معاملات فصلی در قانون مالیات‌های مستقیم
جریمه مربوط به عدم ارسال مدارک خواسته شده و یا دیر کرد آنها و همچنین استفاده از کد اقتصادی شخص دیگر به صورت ذیل محاسبه می شود:
- در سال 1400 اگر مبلغ معامله انجام شده از 32،500،000 ریال کمتر باشد، در این صورت نیازی به ارسال کد اقتصادی نبوده و صورت معامله هم می توان به صورت تجمیعی بعد از سه ماه ارسال نمود یعنی لازم نیست این معاملات کوچک تا یک ماه بعد از پایان تاریخ معامله مدارک آن ارسال شود.
- اگر مبلغ معامله انجام شده از 32،500،000 ریال بیشتر باشد، در این شرایط معامله کننده باید کد اقتصادی خریدار و خودش را به همراه صورت معاملات ارسال کرده و در صورت عدم ارسال مدارک یا کد اقتصاد خود و خریدار مشمول جریمه یازده درصدی می شود.
- رسیدگی به جرایم مربوط به گزارشات فصلی (جریمه دیرکرد ماده 169(
عواقب عدم تسلیم گزارش معاملات فصلی مربوط به موضوع ماده صد و شصت و نهم مکرر قانون مالیات های مستقیم مودیان حقیقی و حقوقی تا ۴۵ روز پس از پایان هر فصل، مستوجب جرایمی است که قانون گذار تعیین کرده است. عدم انجام هر یک از تکالیف مقرر در این ماده، مشمول جرایم ماده ۱۶۹ و با مهلت پرداخت مقرر در ماده ۱۵۷ است.
در ماده ۱۶۹ مکرر قانون م. م، به این موضوع اشاره شده است که اگر، صورت حساب صادر نکنیم یا شماره اقتصادی خود و طرف معامله را در گزارش معاملات قید نکنیم و از شماره شناسه ملی یا شماره اقتصادی دیگران برای معاملات خود استفاده کنیم، جریمه ای معادل ۱ درصد مبلغ مورد معامله ای که کتمان شده است، به خاطی، تعلق می گیرد. ۱۰ درصد این جریمه، بابت عدم صدور صدورتحساب و یک درصد بابت عدم ارسال صورت معامله فصلی است.
آخرین تغییرات و اصلاحات در حوزه تهیه فایل خرید و فروش فصلی
مودیانی که از صورتحساب نوع اول، دوم و سوم موضوع ماده (۸) آیین نامه شماره ۲۳۰۷۶۱ مورخ ۴/۱۲/۱۳۹۴ و اصلاحی شماره ۵۰۹۶۷/م مورخ ۱۲/۲/۱۳۹۶ ماده (۹۵) قانون برای فروش کالا یا ارائه خدمات خود به مصرف کننده نهایی استفاده می‌نمایند، می‌توانند اطلاعات این قبیل صورتحسابها را به صورت مجموع ارسال نمایند.
در خصوص معاملاتی که (اعم از خرید یا فروش کالا یا خدمت) تا میزان ۵% حد نصاب معاملات کوچک موضوع تبصره (۱) ماده (۳) قانون برگزاری مناقصات هستند، مشمولین ماده (۹) می‌توانند فهرست معاملات مذکور را به صورت مجموع ارسال نمایند.
در خصوص گزارشات فصلی موضوع ماده ۱۶۹ سوال دارید؟ از ما بپرسید!
در این مقاله به تمام نکات آموزشی در خصوص گزارشات فصلی موضوع ماده 169، اشاره کردیم. اما اگر هنوز سوال و ابهامی در مورد معاملات فصلی دارید در بخش نظرات، پرسش خود را با ما در میان بگذارید.